Kamaşıklık-1 Isınma Turları.
Konuya tanımlar yerine bir örnek vererek başlamak daha doğru. Boş bir yuvarlak tepsi (davul fırınlarda kullanılan börek tepsisi) düşünün. Bir çuval da pirincimiz olsun. Pirinç tanelerini 30-40 cm yukarıdan tepsinin tam ortasına teker teker bırakan bir düzenek kuralım. İlk pirinç tanesi bırakıldığında tepsiye çarpıp hangi yöne gider?
İşte bu sorunun cevabını bugünkü teknolojiyle veremiyoruz.
Konuya tanımlar yerine bir örnek vererek başlamak daha doğru. Boş bir yuvarlak tepsi (davul fırınlarda kullanılan börek tepsisi) düşünün. Bir çuval da pirincimiz olsun. Pirinç tanelerini 30-40 cm yukarıdan tepsinin tam ortasına teker teker bırakan bir düzenek kuralım. İlk pirinç tanesi bırakıldığında tepsiye çarpıp hangi yöne gider?
İşte bu sorunun cevabını bugünkü teknolojiyle veremiyoruz.
- Tepsiye kadar geçen düşme süresince pirincin havadaki moleküllerle etkileşimi,
- Çarpma anında hangi yüzeyinin tepsiye çarptığı,
- Tepsinin ve pirincin moleküler ve atom düzeyindeki dizilişi.
- Gözlemcinin seçimleri (bilinç). Not:Bu yazılarda kuantum konusuna girilmeyecek.
Daha aklımıza gelmeyecek pek çok unsur, pirinç tanelerinin sıçrayacağı yönü etkiler. Deneyin, 10 tane pirinci aynı yükseklikten düz bir yüzeye bırakın. Bu belirsizlik, günümüzün teknolojisinin seviyesi ve bilimin yöntemlerinden kaynaklanmaktadır.
İlk iki pirinç, tepside herhangi bir yöne gidebilir. Bu yönü etkileyebilecek iki olası senaryo yazalım.
Senaryo 1: Çeltik büyürken bir ağacın arkasındaydı ve yeterince güneş göremedi. Az güneş ve bol su ile beslendi. Tanemiz daha silindirik gelişti. Uçları sivri olmadı ve tepside A yönüne doğru sıçradı.
Senaryo 2: Meriç kıyısında küçük Ahmet, tarlada bir yavru köpeği sevmek için dizleri üzerine çöktü ve bir çeltiği ezdi. Ezilen bitki ölmedi ama gövde, su ve besinleri tanesine tam iletemedi, ikinci pirinç tanemiz ince, cılız ve sivri olarak gelişti. Tepsiye çarptığında B yönüne doğru sıçradı.
İşte biri size derse ki, Pekin'de bir kelebek kanat çırptı ve bu kanat çırpışın ortaya çıkardığı hava akımı, tetiklediği zincirleme hareketler, katlanarak büyüdü ve bu olaylar zinciri bir kasırgaya dönüşerek, Amerika Birleşik Devletleri'nin kıyılarını vurarak can ve mal kaybına neden oldu. Bu mümkündür. Buna Kelebek Etkisi diyoruz.
Örneğimize uyarlarsak, ikinci pirincin B yönüne sıçramasına sebep olan bir çocuğun köpek sevgisidir.
Isınma turları bitmek üzere.
Karmaşıklık konusunun devamı için, Karmaşıklık-2 Düzen yazısını okuyabilirsiniz.
Son düzenleme 14 Nisan 2009.
İlk iki pirinç, tepside herhangi bir yöne gidebilir. Bu yönü etkileyebilecek iki olası senaryo yazalım.
Senaryo 1: Çeltik büyürken bir ağacın arkasındaydı ve yeterince güneş göremedi. Az güneş ve bol su ile beslendi. Tanemiz daha silindirik gelişti. Uçları sivri olmadı ve tepside A yönüne doğru sıçradı.
Senaryo 2: Meriç kıyısında küçük Ahmet, tarlada bir yavru köpeği sevmek için dizleri üzerine çöktü ve bir çeltiği ezdi. Ezilen bitki ölmedi ama gövde, su ve besinleri tanesine tam iletemedi, ikinci pirinç tanemiz ince, cılız ve sivri olarak gelişti. Tepsiye çarptığında B yönüne doğru sıçradı.
İşte biri size derse ki, Pekin'de bir kelebek kanat çırptı ve bu kanat çırpışın ortaya çıkardığı hava akımı, tetiklediği zincirleme hareketler, katlanarak büyüdü ve bu olaylar zinciri bir kasırgaya dönüşerek, Amerika Birleşik Devletleri'nin kıyılarını vurarak can ve mal kaybına neden oldu. Bu mümkündür. Buna Kelebek Etkisi diyoruz.
Örneğimize uyarlarsak, ikinci pirincin B yönüne sıçramasına sebep olan bir çocuğun köpek sevgisidir.
Isınma turları bitmek üzere.
Karmaşıklık konusunun devamı için, Karmaşıklık-2 Düzen yazısını okuyabilirsiniz.
Son düzenleme 14 Nisan 2009.
Özer
Karmaşıklık-1 by Özer Kavak is licensed under a Creative Commons Attribution-Noncommercial-Share Alike 3.0 Unported License.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder