Karmaşıklık-4

Karmaşıklık-4, İşler Karmaşıklaşıyor.

Konunun ilk yazısı: Karmaşıklığa Giriş, Isınma Turları.
Bir önceki yazı: Karmaşıklık-3, Düzen Nereye Kadar?


Burada örneklerden yola çıkarak durumu inceleyelim. İster bir siyasi parti, ister bir tepsi, ister bir borsa, ister bir göl, isterse tüm dünya atmosferi olsun, dıştan gelen, taşıyabildiği, sürekli minik etkilere maruz kalır ve çevresiyle etkileşim içindedir. Minik pirinç heyelanları, gölün sularının daha hızlı emildiği topraklara kadar genişlemesi ve orada gelişimin kısmen durması, beş yıldır sigara içenin sağlığını koruması gibi.

Tüm bunlar düzen içinde varlığını sürdüren sistemlere örneklerdir. Sistem, düzeni bozacak büyük bir etkiye maruz kalmamıştır veya etkilerin toplamı, düzenin bozulacağı eşiğe henüz ulaşmamıştır. Sisteme içeriden bakıldığında herşey yolundadır. Ufak tefek sorunlar çıkmakta ama genel yapıda farkına varılır değişikliklere yol açmadan çözülmektedir. Küresel kriz öncesini anımsatıyor değil mi?

Tanımladığımız sistemler, dış etkilerle değişerek düzeni korumaya devam ederler. Şimdiye kadar dört konu üzerinde durduk.

• Küçük parçaların veya etkilerin öngörülemezliği, hesap edilemezliği.
• Bilimin tek tek etkileri hesaplayamasa dahi, hesaplayabildiği en küçük değişkene kadar inmeye çalışması. Aslında sonunda, atom altı parçacıkların öngörülemez doğasına, Kuantum Fiziği'ne gelip çatması, ancak konumuz (şimdilik) bu değil.
• Öngörüler için geçmiş tecrübe ve verilerin yorumlanarak nasıl kullanıldığı.
• Sistemlerin az veya çok dış etkilere dayanıp, değişerek uyum gösterdikleri, yükü taşıyabildikleri sürece DÜZEN'i korudukları.

Bundan sonra kaos ve düzen arasındaki o ince çizgiye, eşiğe bakacağız.

Karmasiklik-4, isler karmasiklasiyor by Ozer Kavak is licensed under a Creative Commons Attribution-Noncommercial-Share Alike 3.0 Unported License.